Vài Suy Nghĩ Về Tương Lai Của Phật Giáo
Để mạo hiểm phỏng đoán về tương lai của Phật giáo trên thế giới, chúng ta cần xem Phật giáo tồn tại và lan rộng như thế nào kể từ khi người sáng lập tôn quý của chúng ta, Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, lần đầu tiên chuyển bánh xe Pháp cách đây 2.500 năm.
Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đã tiết lộ con đường giác ngộ để tất cả chúng sinh được hạnh phúc và thoát khỏi đau khổ. Tự mình trải nghiệm niềm hạnh phúc của sự giải thoát và giác ngộ, Ngài nhận ra rằng tất cả chúng sinh đều có hạt giống giác ngộ trong tâm và có thể đạt được mục tiêu tối thượng đó bằng cách đi theo con đường giống như Ngài đã đi. Do đó, đầu tiên với Tứ diệu đế, Ngài bắt đầu ban giáo lý tùy theo các mức độ căn cơ khác nhau của những người đến với Ngài để được chỉ dẫn.
Dưới sự hướng dẫn của Phật, các đệ tử của Ngài bắt đầu thực hành, và nhiều người đã có thể đạt được những nhận thức giống như Ngài, chứng tỏ rằng những người khác có thể đạt được sự giác ngộ mà chính đức Phật đã đạt được. Khi các học trò của mình trở thành giáo viên, các đệ tử của chính họ đã đạt được chứng ngộ về con đường, cho thấy rằng những lời dạy của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni thực sự có thể truyền trao và do đó bắt đầu truyền thống truyền khẩu tồn tại cho đến ngày nay.
Trong 1.500 năm, Phật giáo phát triển mạnh ở Ấn Độ và từ đó lan rộng ra mọi hướng, đến Đông Nam Á; Srilanca; Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc; các nước ở phía tây; và Nepal và Tây Tạng.
Khoảng năm 650 CN, vua Tây Tạng – Songtsen Gampo kết hôn với những phụ nữ theo đạo Phật từ Nepal và Trung Quốc và dưới ảnh hưởng của họ, bắt đầu giới thiệu Phật giáo vào Tây Tạng. Một trăm năm sau, vua Trisong Detsen đã mời nhà sư kiêm học giả vĩ đại người Ấn Độ Shantarakshita và hành giả Mật tông Padmasambhava để thiết lập vững chắc Phật giáo ở Tây Tạng. Shantarakshita, “Đại Trụ trì Bồ tát”, đã giới thiệu truyền thống tu viện đến Tây Tạng, truyền giới cho năm nhà sư Tây Tạng đầu tiên và truyền cảm hứng cho việc xây dựng tu viện đầu tiên của Tây Tạng, Samyé. Padmasambhava – Guru Rinpoche đã xoa dịu những chướng ngại đối với việc thành lập Phật giáo và giới thiệu thực hành Kim Cương thừa đến Tây Tạng.
Trong thế kỷ tiếp theo, việc thực hành Phật giáo dần dần lan rộng khắp Tây Tạng, cho đến khi vị vua chống Phật giáo Langdarma lên ngôi và bắt đầu một chiến dịch bạo lực nhằm tiêu diệt Phật giáo ở Tây Tạng. Trong vòng vài năm, Giáo Pháp hầu như đã biến mất khỏi miền Trung Tây Tạng, nhưng vẫn tồn tại ở một mức độ nhất định xa về phía đông và phía tây.
Do bị chia cắt như vậy, việc thực hành Pháp bắt đầu suy đồi, và nhiều thực hành và tư tưởng đồi bại đã du nhập vào Tây Tạng. Tuyệt vọng trước tình hình, vua xứ Gugé, miền Tây Tây Tạng, đã mời học giả Ấn Độ nổi tiếng Atisha đến để giới thiệu lại sự thực hành Pháp thanh tịnh.
Tôi không thể nói nhiều về cuộc đời của Atisha ở đây, nhưng một mô tả chi tiết được đưa ra trong cuốn sách của Pabongka Rinpoche, Sự giải thoát trong lòng bàn tay của bạn. Ở đây chúng ta thấy, giống như Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, Atisha được sinh ra trong một gia đình hoàng tộc nhưng đã từ bỏ quyền thừa kế của mình để thực hành Pháp. Ngài đã học với nhiều vị thầy và nhận ra tầm quan trọng trung tâm của Bồ đề tâm từ bi trong việc thực hành Pháp. Để tiếp tục nghiên cứu và thực hành Bồ đề tâm, Atisha đã thực hiện một chuyến hải trình dài và nguy hiểm đến Indonesia, để gặp Serlingpa, vị thầy lỗi lạc về Bồ đề tâm thời bấy giờ.
Khi đến Tây Tạng vào năm 1042, Atisha đã mang theo hai dòng truyền thừa quan trọng của Pháp là phương pháp và trí tuệ, và ngay cả bây giờ khi chúng ta nói về sự tồn tại của Phật giáo trên thế giới, chúng ta phải nói về hai dòng truyền thừa này.
Dòng truyền thừa trí tuệ được truyền từ Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đến Văn Thù Sư Lợi và sau đó đi xuống qua các bậc thầy vĩ đại như Long Thọ và Nguyệt Xứng đến Atisha. Dòng truyền thừa phương pháp được truyền từ Đức Phật đến Di Lặc rồi xuống đến Vô Trước, Thế Thân, Haribhadra và, dĩ nhiên, Lạt ma Serlingpa, cũng như đến Atisha. Như vậy, được kết hợp trong tâm thánh thiện của Atisha vĩ đại, hai dòng phương pháp và trí tuệ đã đến Tây Tạng.
Ở Tây Tạng, Lạt ma Atisha đã viết một bản văn rất ngắn có tựa đề Ngọn đèn soi đường dẫn đến giác ngộ, lần đầu tiên trình bày tất cả những lời dạy của Đức Phật theo một lộ trình có tổ chức, theo từng bước, giúp cho từng hành giả rất dễ tiếp thu một cái nhìn tổng quan về toàn bộ con đường và để hiểu thực hành nào có thể phù hợp với mỗi người. Tất nhiên, những lợi ích của việc Atisha đến Tây Tạng là vô hạn, không thể đo lường được, nhưng ngay cả khi điều duy nhất mà ngài đã làm là viết bản văn này, thì điều đó cũng đáng giá.
Tác phẩm của Atisha là văn bản gốc lamrim (các bước của con đường), và trong nhiều thế kỷ tiếp theo, nhiều lạt ma từ tất cả các truyền thống Tây Tạng đã viết bình luận về Ngọn đèn của Atisha, và thể loại lamrim là một trong những đặc điểm nổi bật của Phật giáo Tây Tạng. Có lẽ nổi tiếng nhất trong tất cả các bài bình luận lamrim là Lamrim Chenmo của Lama Tsongkhapa— Đại Luận Về Các Bước của Con Đường Dẫn Đến Giác Ngộ. Lama Tsongkhapa là một hành giả yogi và học giả vĩ đại, người đã viết nhiều bản văn uyên thâm về mọi khía cạnh của kinh điển và mật điển, bao gồm một số luận giải lamrim với độ dài khác nhau, nhưng Đại Luận của ngài là một tác phẩm thiên tài vô song.
Lama Tsongkhapa cũng thành lập truyền thống Gelug, một trong bốn trường phái vĩ đại của Phật giáo Tây Tạng. Ngài và các đệ tử của mình cũng đã thành lập một số tu viện vĩ đại nhất ở Tây Tạng, bao gồm ba tu viện gần Lhasa—Ganden, do chính Ngài thành lập, và Drepung, Sera và Tashilhunpo, Kumbum, Labrang, ở các vùng khác của đất nước — được thành lập bởi nhiều đệ tử của ngài và giống như những thị trấn nhỏ, nơi ở của hàng chục ngàn tu sĩ.
Trong các tu viện Gelug, các nhà sư tuân theo một lịch trình nghiêm ngặt về ghi nhớ, nghiên cứu, tranh luận và thực hành. Thường thì họ thức trắng để tranh luận thâu đêm. Một trong những vị thầy của tôi, Geshe Rabten, đã viết rất chi tiết về cuộc sống trong các tu viện (Cuộc đời của một nhà sư Tây Tạng), và cuốn sách của ông rất đáng đọc để tìm hiểu xem các nhà sư tuân theo một lịch trình dày đặc và ấn tượng như thế nào.
Theo một số ước tính, hơn hai mươi phần trăm đàn ông Tây Tạng là tu sĩ. Đây là một thực tế quan trọng cần lưu ý khi nghĩ về tương lai của Phật giáo, bởi vì khả năng tồn tại của Giáo Pháp ở một quốc gia hoặc một địa điểm nhất định được xác định bởi việc dòng truyền thừa xuất gia có tồn tại ở đó hay không. Ngày nay, đặc biệt là ở phương Tây, dường như có một xu hướng hạ thấp tầm quan trọng của việc xuất gia cho các tăng ni đối với sự tồn tại của Phật giáo. Chỉ cần nói rằng bất cứ nơi nào một người không thể xuất gia, Phật giáo đã chết.
Tuy nhiên, nhiều hành giả Tây Tạng không phải là tu sĩ mà là cư sĩ, và một số trong số họ đã sống cuộc đời khổ hạnh tuyệt vời trên những ngọn núi tuyết của Tây Tạng. Có lẽ người nổi tiếng nhất là hành giả yogi vĩ đại của Tây Tạng, Milarepa, người đã đạt giác ngộ dưới sự hướng dẫn của đạo sư của mình, Marpa Dịch giả.
Trong những năm đầu đời, Milarepa nghiên cứu ma thuật hắc ám, và trước sự nài nỉ của mẹ, để trả thù cho gia đình bị hại sau khi cha qua đời, ông đã khiến một tòa nhà sụp đổ, nhốt và giết chết nhiều kẻ thù của mẹ mình bên trong. Sau đó, nhận ra sai lầm khủng khiếp mà mình đã mắc phải, anh tìm đến một vị thầy dạy Pháp, và cuối cùng đã tìm thấy Marpa. Tuy nhiên, thay vì nhận giáo lý từ đạo sư của mình, Milarepa lại nhận những gì ngày nay người ta gọi là ngược đãi. Marpa không bao giờ bỏ lỡ cơ hội để làm bẽ mặt Milarepa một cách công khai, công khai đuổi ông ra khỏi bất kỳ giáo phái nào mà ông có thể lẻn vào, và buộc ông làm công việc nặng nhọc cùng cực, xây dựng và phá bỏ một tháp đá. Marpa hướng dẫn Milarepa xây một tòa tháp chín tầng bằng đá, và sau rất nhiều nỗ lực khi vận chuyển những tảng đá từ một nơi xa xôi nơi ông tìm thấy chúng đến địa điểm xây dựng, Milarepa cuối cùng đã hoàn thành và tự hào cho Marpa xem công trình của mình. Guru tức giận hét lên, “Ai bảo ngươi xây cái tháp này? Đặt mọi tảng đá trở lại chính xác nơi tìm thấy nó”. Khi Milarepa đã làm xong việc này, Marpa tức giận yêu cầu được biết lý do tại sao ông lại dỡ bỏ tòa tháp mà ông được yêu cầu xây dựng. Điều này đã xảy ra ba hoặc bốn lần. Mỗi lần như vậy, Milarepa đều khiêm tốn chấp nhận lời chỉ trích của đạo sư, và với niềm tin và lòng sùng mộ không thể lay chuyển, ông đã làm đúng như những gì được bảo.
Cuối cùng, Marpa phong ấn Milarepa vào một hang động và bảo ông hãy thiền định về vô thường và cái chết cũng như các đề tài Phật pháp quan trọng khác cho đến khi ông nhận ra những đề tài này. Theo cách này, về cơ bản đã từ bỏ giấc ngủ, trí tuệ của Milarepa tăng trưởng. Sau một vài năm, anh có một giấc mơ rằng mình nên trở về nhà, và anh đã thực hiện được, thấy mẹ mình đã chết và ngôi nhà của gia đình trở thành đống đổ nát. Phát khởi tâm từ bỏ vĩ đại, Milarepa sau đó chạy trốn đến vùng núi tuyết, nơi ngài thiền định trong hang động băng giá, không mặc gì ngoài một tấm vải bông đơn giản. Ở đó, Ngài nhận ra bản tánh của tâm và đạt được giác ngộ. Ngài ấy đã dành quá nhiều thời gian để ngồi thiền đến nỗi mông của mình đầy những vết chai.
Tại sao tôi lại kể câu chuyện này? Nó chỉ đơn giản là cho thấy một người phải thực hành chăm chỉ như thế nào để đạt được tiến bộ tâm linh nghiêm túc. Ở Tây Tạng có nhiều hành giả như Milarepa, đó là lý do tại sao Phật giáo phát triển mạnh ở Tây Tạng. Nếu muốn tồn tại, chứ chưa nói đến phát triển, trong thế giới ngày nay, đây là loại thực hành phải được thực hiện để các dòng truyền thừa không bị gián đoạn tiếp tục.
Khi chúng ta nói về việc truyền bá Phật giáo, chúng ta phải nhớ rằng có hai điều cốt lõi – lời nói và sự chứng ngộ. Trong số này, chính cái sau mới tạo nên sự khác biệt. Thật dễ dàng để những từ ngữ tiếp tục trong nhiều thế kỷ—tất cả những gì chúng ta cần là một vài thư viện tốt. Nhưng nếu không có kinh nghiệm sống về ý nghĩa của ngôn từ có được nhờ thanh lọc, tạo công đức và thiền định hiệu quả, ngôn từ sẽ khô khan, vô vị và không thể là phương tiện để Phật giáo tiếp tục tiến về tương lai xa. Để điều này xảy ra, chúng ta cần những thiền giả nghiêm túc dành nhiều năm, nếu không muốn nói là cả đời, để nhập thất dưới sự giám sát của những bậc thầy giàu kinh nghiệm. Điều này có xảy ra ngày hôm nay không?
Cuốn sách của Jan Willis, Những bậc giác ngộ, kể về tiểu sử thiêng liêng đầy cảm hứng của sáu thiền giả Mật thừa lỗi lạc từ Trường phái Gelug của Phật giáo Tây Tạng, trong đó có tiểu sử của Gyälwa Ensapa vĩ đại. Đọc câu chuyện của ngài, chúng ta có thể hiểu được loại thực hành cần thiết để đảm bảo sự tồn tại của dòng truyền thừa giáo lý. Ngay từ khi còn nhỏ, ông đã được dạy từ nhiều bậc thầy vĩ đại; ngài nghiên cứu các luận thuyết rộng lớn về kinh điển và mật điển; ông ta trở thành một nhà sư; đã tiến hành những cuộc nhập thất kéo dài ở những nơi vắng vẻ. Kết quả là, ông đã đạt được giác ngộ trong cuộc đời của mình. Và tất nhiên, không phải là người duy nhất. Vô số hành giả khác ở Tây Tạng cũng theo những lộ trình hành động tương tự và đạt được chứng ngộ. Điều này phổ biến như thế nào trên thế giới ngày nay? Ngay cả ở Tây Tạng, điều đó không còn xảy ra nữa.
Vì vậy, tất cả những điều này là câu trả lời cho tương lai của Phật giáo trên Trái đất. Mặc dù có thể có sự gia tăng quan tâm đến Phật giáo Tây Tạng trong những thập kỷ qua, chủ yếu là do sự chiếm đóng tàn bạo của Trung Quốc đối với Tây Tạng và kết quả là sự lưu đày của Đức Đạt Lai Lạt Ma và hơn một trăm nghìn người Tây Tạng khác, điều này đã mang lại cho Phật giáo Tây Tạng để thu hút sự chú ý của những người khác trên thế giới, ấn tượng của tôi là nó gần như hoàn toàn không có chiều sâu đặc trưng cho Phật giáo Tây Tạng và các nước châu Á khác trong những thế kỷ đầu tiên du nhập vào họ, và do đó, nó có thể không tồn tại lâu như vậy. .
Bất chấp tương lai của Phật giáo, đâu là lý do cho sự quan tâm ngày càng tăng đối với Phật giáo, đặc biệt là ở phương Tây? Có thể nói, người ta tìm đến đạo Phật vì muốn được hạnh phúc. Tại sao lại là Phật giáo? Bởi vì họ nhận thấy qua kinh nghiệm rằng những phương pháp thông thường, chẳng hạn như gia đình, bạn bè, tiền bạc, của cải vật chất, công việc, nghệ thuật, v.v. vốn không thỏa mãn.
Bí quyết vĩ đại, nếu bạn muốn gọi nó như vậy, đó là hạnh phúc, điều mà tất cả chúng ta đều muốn, và đau khổ, điều mà không ai trong chúng ta muốn, chủ yếu đến từ tâm, và nếu đạo Phật nói về bất cứ điều gì, thì đó là về tâm. Như Lama Yeshe đã nói,
Khi chúng ta nghiên cứu Phật giáo, chúng ta đang nghiên cứu chính mình, bản chất của tâm trí chúng ta. Thay vì tập trung vào một đấng tối cao nào đó, Phật giáo nhấn mạnh đến những vấn đề thực tế hơn, chẳng hạn như làm thế nào để dẫn dắt cuộc sống của chúng ta, làm thế nào để hợp nhất tâm trí của chúng ta và làm thế nào để giữ cho cuộc sống hàng ngày của chúng ta bình an và lành mạnh. Nói cách khác, Phật giáo luôn đề cao trí tuệ hiểu biết dựa trên kinh nghiệm hơn là một quan điểm giáo điều nào đó. Trên thực tế, chúng ta thậm chí không coi Phật giáo là một tôn giáo theo nghĩa thông thường của thuật ngữ này. Theo quan điểm của các Lạt ma, giáo lý Phật giáo thiên về lĩnh vực triết học, khoa học hay tâm lý học.
Ông cũng chỉ ra rằng,
Trong đạo Phật, chúng ta không thích nói về chính Đức Phật. Ngài ấy cũng không. Đức Phật không quan tâm đến việc mọi người tin vào Ngài, vì vậy cho đến ngày nay, Phật giáo chưa bao giờ khuyến khích các tín đồ của mình chỉ tin vào Đức Phật. Chúng tôi luôn quan tâm nhiều hơn đến việc hiểu tâm lý con người, bản chất của tâm trí. Vì vậy, hành giả Phật giáo luôn cố gắng hiểu thái độ tinh thần, khái niệm, nhận thức và ý thức của chính họ. Đó là những điều thực sự quan trọng.
Nói cách khác, Phật giáo không phải là niềm tin mù quáng, tham khảo kinh điển hay đổ lỗi cho người khác. Nó nói về tâm như nguồn gốc chính của hạnh phúc và đau khổ, trách nhiệm cá nhân và lòng trắc ẩn đối với tất cả chúng sinh.
Khi Đức Phật Thích Ca Mâu Ni giảng dạy Tứ Diệu Đế—sự thật về khổ đau, nguyên nhân, sự chấm dứt khổ đau và con đường tu tập—Ngài đã nói rõ rằng bất kỳ ai cũng có thể hoàn toàn đoạn trừ khổ đau và, như tôi đã đề cập trước đây, vô số hành giả kể từ đó đã đạt được kỳ tích vĩ đại này . Ngày nay, nhiều người chỉ cần nghe hoặc đọc giáo lý đã hiểu rằng Phật giáo đưa ra con đường dẫn đến hạnh phúc tốt hơn bất cứ điều gì họ chưa từng thử, vì vậy họ bắt đầu áp dụng giáo lý vào thực hành. Khi họ có được kinh nghiệm, họ thấy nó hoạt động theo đúng cách mà nó phải hoạt động, vì vậy họ có sự tự tin để tiến xa hơn trên con đường.
Tôi nghĩ thật tuyệt vời khi mọi người sẵn sàng thử điều gì đó hoàn toàn khác biệt khi họ phát hiện ra rằng mọi thứ họ đang làm không dẫn đến sự hài lòng và, nhận ra rằng có thể có điều gì đó khác sẽ mang lại cho họ hạnh phúc mà họ tìm kiếm, mở ra cánh cửa cho họ trí tuệ bên trong của chính họ. Tất nhiên, đây là cánh cửa dẫn đến hạnh phúc tối thượng và sự chấm dứt đau khổ mà Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đã giải thích khi Ngài nói về sự chấm dứt đau khổ; cánh cửa thực hành Pháp; cánh cửa ra khỏi ngục tù của những quan niệm sai lầm.
Pháp là gì? Nói chung, nó có nghĩa là giữ hoặc bảo vệ, giống như hàng rào hoặc lan can ngăn mọi người rơi xuống vách đá. Tuy nhiên, Pháp là một phương pháp bên trong đòi hỏi sự thực hành thiền định. Và vì chúng ta có hàng ngàn vấn đề khác nhau trong tâm trí nên có hàng ngàn kỹ thuật thiền định để giải quyết chúng. Một phương pháp không thể giải quyết mọi vấn đề. Chúng ta học Pháp để hiểu kỹ thuật thiền nào nên được áp dụng để giải quyết vấn đề nào.
Thế giới hiện đại cũng có những phương pháp bên trong để giúp con người giải quyết vấn đề—tâm thần học, tâm lý học, v.v., nhưng ngay cả khi con người dành cả đời để áp dụng những phương pháp này, họ cũng không bao giờ có thể giải quyết được tất cả các vấn đề của mình. Chỉ có Pháp mới làm được điều đó. Không có một phương pháp nào thiếu sót trong Giáo Pháp mà không thể giải quyết các vấn đề của chúng sinh.
Do đó, Pháp là một phương pháp hoàn chỉnh để bảo vệ chúng ta khỏi các vấn đề và nguyên nhân của chúng và làm cho cuộc sống của chúng ta có ý nghĩa. Khi chúng ta biết cách thực hành Pháp, chúng ta có thể tự bảo vệ mình khỏi đau khổ. Đó là Pháp. Ngay từ câu nói ngắn gọn này, bạn có thể thấy rằng Pháp không phải là một phương pháp giới hạn, giống như chỉ đơn giản là đi đến một ngôi chùa hay nhà thờ. Pháp là điều mà chúng ta có thể thực hành ngày này qua ngày khác, bất kể chúng ta đang làm gì khác trong cuộc sống hàng ngày—làm việc, ăn uống, nói chuyện với mọi người, ngủ nghỉ, v.v.—điều liên tục hướng dẫn chúng ta xa rời những ảo tưởng, nguyên nhân của đau khổ.
Tuy nhiên, dù thực hành Pháp dễ dàng, để chuyển hóa mọi hành động của chúng ta thành Pháp, để thoát khỏi khổ đau và tạo nhân của hạnh phúc tối thượng, chúng ta phải biết cách. Nếu không, thì tất nhiên, Giáo Pháp rất khó thực hành. Và một lần nữa, điều đầu tiên cần hiểu là hạnh phúc và đau khổ không phát sinh chủ yếu từ các yếu tố bên ngoài mà từ tâm. Chúng ta có thể không nhìn thấy điều này khi nghe về nó lần đầu tiên, nhưng đó chỉ đơn giản là vấn đề nhận thức. Mặc dù chúng ta luôn trải qua đau khổ, nhưng chúng ta không nhận thức được bằng cách nào hoặc tại sao chúng ta đang trải qua nó. Chúng ta luôn nghĩ rằng hạnh phúc và đau khổ phát sinh từ các yếu tố bên ngoài, điều này trái ngược với kinh nghiệm của chính chúng ta; chúng chủ yếu đến từ tâm.
Ví dụ, giả sử một người có đủ của cải vật chất—một nơi ở, đủ thức ăn và quần áo, v.v.—nhưng với sự dính mắc, họ bắt đầu nghĩ, “Điều này là không đủ; tôi muốn tốt hơn; Tôi muốn nhiều hơn nữa,” khiến tâm anh ta lo lắng, buồn phiền và bất mãn. Sau đó, nếu anh ta đổi ý và quyết định, “Thật ra, thế là đủ. Tôi hài lòng với những gì tôi có,” sự quyết tâm đó có thể đủ để hóa giải những bất hạnh, bất mãn và đau khổ trước đó của sự dính mắc và mang lại sự bình yên trong tâm anh ta. Vào chính thời điểm anh ấy đưa ra quyết định, niềm hạnh phúc tràn ngập tâm trí anh ấy; đó là hạnh phúc của Pháp, và cho thấy Pháp có thể mang lại hạnh phúc như thế nào ngay khi chúng ta bắt đầu thực hành. Sự tức giận có thể được dừng lại theo cách tương tự, chẳng hạn như nhớ lại lòng tốt trước đây của người đã làm chúng ta khó chịu. Nếu chúng ta làm điều này một cách hiệu quả, tâm trí của chúng ta sẽ thư giãn và cơn giận lắng xuống. Đây lại là hạnh phúc Pháp, và bảo vệ chúng ta khỏi hậu quả của sân hận theo cách này là thực hành Pháp.
Điểm chính của những ví dụ này là đau khổ đến từ tâm trí và có thể được ngăn chặn bởi tâm trí; hạnh phúc có thể phát sinh đơn giản từ một sự thay đổi của tâm trí. Những vấn đề khác trong cuộc sống cũng có thể được dừng lại như thế này, bằng cách thay đổi tâm chứ không phải đối tượng. Ví dụ, nếu chúng ta đang ở một đất nước xa lạ và đang đau khổ vì nhớ món ăn quen thuộc, nếu thay vì ám ảnh về những gì mình đang thiếu, chúng ta hãy nghĩ đến những người đang chết đói ở nhiều nơi trên thế giới, chúng ta có thể cảm thấy may mắn vì chúng ta có bất cứ thứ gì để ăn, và bằng cách này vượt qua nỗi khổ mà chúng ta đang trải qua vì thiếu thức ăn mà chúng ta thích. Tương tự như vậy, bất cứ khi nào chúng ta đang trải qua bất kỳ loại đau khổ nào, tất cả những gì chúng ta cần làm là nghĩ về những người mà vấn đề của họ còn tồi tệ hơn rất nhiều và nỗi đau khổ của chính chúng ta có thể đơn giản tan biến. Một lần nữa, điều này cho thấy hạnh phúc phát sinh từ tâm như thế nào.
Tuy nhiên, nếu chỉ tập trung giải quyết những vấn đề và đau khổ của cuộc đời này thì chưa đủ, bởi vì sau khi chết, tâm thức vẫn tiếp tục, và chúng ta cần phải đảm bảo hạnh phúc cho những kiếp sống tương lai của mình nữa.
Chúng ta cũng có thể hiểu được hạnh phúc không đến từ những hiện tượng bên ngoài như thế nào bằng cách lùi lại và quan sát cách mà thế giới của chúng ta đã phát triển. Kể từ khi con người sinh sống trên Trái đất, họ đã phát triển đều đặn, thậm chí điên cuồng ra bên ngoài và thế giới ngày càng trở nên bận rộn hơn, cả về vật chất lẫn tinh thần. Tuy nhiên, bất chấp tất cả những điều này, các vấn đề của con người vẫn chưa dừng lại; hòa bình cuối cùng đã không đạt được. Tác dụng duy nhất của tất cả những điều này là khiến con người ngày càng bận rộn hơn, ngày càng ít yên bình hơn, đặc biệt là trong thế kỷ qua.
Thuở sơ khai, con người rất thoải mái và không bị dính mắc vào sự phát triển bên ngoài, máy móc, v.v. như chúng ta ngày nay. Tuy nhiên, thay vì giảm đi, các vấn đề thế giới đang gia tăng, trở nên tồi tệ hơn. Thế giới đang trở thành một nơi nguy hiểm hơn. Điều đó có nghĩa là còn thiếu một cái gì đó trong phương pháp mà mọi người đã sử dụng từ thời trước cho đến nay.
Cái gì còn thiếu? Đó là một phương pháp làm giảm các vấn đề, mang lại sự bình an cho tâm trí. Đó là phương pháp còn thiếu. Phương pháp làm tăng trưởng an lạc và hạnh phúc trong tâm; phương pháp bên trong, phương pháp phải được phát triển bên trong tâm trí. Tại sao nó bị thiếu? Vì vô minh, không biết hay không nhận ra phương pháp. Người ta bám chặt vào quan niệm sai lầm rằng chỉ có sự phát triển bên ngoài mới mang lại hạnh phúc. Đó là điều đã và đang khiến chúng ta vướng mắc triền miên, khiến tâm chúng ta ngày càng trở nên thanh thản.
Cũng vậy, người có tất cả mọi thứ, mọi thứ vật chất, muốn gì cũng được, vẫn không toại nguyện, vẫn muốn có nhiều hơn nữa, vẫn chán chường với những gì mình có. Những thứ mà anh ấy gắn bó trở thành đối tượng của ác cảm, những thứ anh ấy thích giờ mang lại sự bất mãn. Tất cả những điều này, những vấn đề và đau khổ này phát sinh từ tâm trí; đau khổ phát sinh từ tâm.
Chúng ta có thể thấy mọi thứ như thế nào bằng cách nhìn vào các vị vua và những người ăn xin. Nếu hạnh phúc chỉ tùy thuộc vào điều kiện vật chất, thì một người ăn xin không có đủ thức ăn dù chỉ một ngày sẽ gặp nhiều vấn đề và khó khăn hơn rất nhiều so với những người có tất cả mọi thứ, mọi tiện nghi vật chất, bất cứ thứ gì họ muốn. Tâm của những người như vậy đáng lẽ phải an lạc và hạnh phúc hơn nhiều so với tâm của những kẻ ăn xin; hài lòng hơn. Nếu chỉ dựa vào những điều kiện bên ngoài, bạn càng giàu, bạn càng phải hài lòng.
Tuy nhiên, khi chúng ta nhìn vào đó, cho dù một người là người nổi tiếng nhất hay giàu có nhất thế giới, cho dù người đó có một danh hiệu như tổng thống hay vua, thì người đó vẫn còn rất nhiều rắc rối, rất nhiều điều phải lo lắng, rất nhiều lo sợ mất quyền lực, danh tiếng hoặc tài sản của mình. Anh ấy rất lo lắng rằng anh ấy sẽ không nhận được nhiều hơn nữa; lo lắng rằng những người khác sẽ trở nên giàu có hơn anh ta và giành quyền kiểm soát anh ta; lo lắng rằng những người bảo vệ của anh ta sẽ không thể bảo vệ anh ta và gia đình, tài sản và quyền lực của anh ta. Anh ấy không thể thư giãn đầu óc vào ban đêm; không thể có được một giấc ngủ thoải mái. Mọi người luôn chỉ trích và phàn nàn về anh ấy. Khi cả nước không thích bạn, rất khó để thư giãn. Không quan trọng bạn giàu có như thế nào, xinh đẹp ra sao, đồ ăn bạn mặc và quần áo bạn mặc tuyệt vời ra sao, mà chân bạn không bao giờ chạm đất. Khi tâm trí bạn đầy lo lắng, bạn không thể tận hưởng những gì mình có; bạn thậm chí không thể nếm thức ăn bạn ăn.
Ngược lại, người ăn xin không có bất kỳ trách nhiệm nào, không có của cải, không của cải vật chất. Những người khác không chỉ trích anh ấy. Miễn là anh ấy có bữa trưa và bữa tối, anh ấy hài lòng. Anh ấy có thể ngủ với một tâm trí thoải mái. Tất nhiên, không phải lúc nào nó cũng diễn ra như vậy, nhưng ví dụ này cũng cho thấy rõ rằng hạnh phúc và đau khổ đến từ tâm, không phải hoàn cảnh bên ngoài.
Trong khi một điều về Phật giáo thu hút những người tìm kiếm có học thức ngày nay là cách tiếp cận hợp lý của nó đối với tâm lý học và bản chất của tâm trí, thì một điều khác là cấu trúc rõ ràng của con đường Phật giáo Tây Tạng, phục vụ như một loại bản đồ chỉ đường. đến giác ngộ. Nhìn vào phác thảo của toàn bộ con đường, một hành giả có thể thấy rõ toàn bộ phạm vi thực hành phải được thực hiện và hoàn thành để đạt được mục tiêu cuối cùng là giác ngộ cho tất cả chúng sinh.
Con đường do Đức Phật Thích Ca Mâu Ni giảng dạy và được Atisha vĩ đại trình bày trong tác phẩm Ngọn Đèn Soi Đường của ngài là một con đường hoàn chỉnh cho phép bất kỳ chúng sinh nào đạt được giác ngộ viên mãn mà chính Đức Phật đã đạt được. Đó là một giáo lý Đại thừa đã được giải thích rõ ràng bởi các nhà truyền bá vĩ đại là Long Thọ và Vô Trước, một giáo lý thâm sâu mà bản chất của nó đã được giải thích bởi Atisha vĩ đại và Lạt ma Tsongkhapa. Nó chứa đựng những điểm thiết yếu trong 84.000 lời dạy của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, không thiếu thứ gì, và được thiết lập theo cách mà bất kỳ cá nhân nào cũng có thể dần dần đi theo nó để đạt đến giác ngộ.
Gốc rễ của con đường là lòng sùng kính đạo sư; không có đạo sư, không có cách nào để tiến bộ hiệu quả trên con đường tâm linh hoặc để đạt được giác ngộ. Khi đã tìm được đạo sư phù hợp, chúng ta cần thuyết phục bản thân rút ra tinh túy từ sự tái sinh làm người hoàn hảo của mình, cuộc sống con người mang đến cho chúng ta mọi cơ hội để thực hành Pháp theo cách tốt nhất có thể. Một khi chúng ta đã quyết định tận dụng tốt cuộc sống của mình, chúng ta phải huấn luyện tâm mình theo con đường của ba loại chúng sinh – những loại khả năng thấp nhất, trung bình và cao nhất.
Con đường phạm vi thấp hơn dạy chúng ta tập trung nhiều hơn vào hạnh phúc của những kiếp sống tương lai hơn là hạnh phúc của kiếp này, và để rèn luyện bản thân để làm điều này, chúng ta thiền định về vô thường và cái chết cũng như về sự đau khổ của ba cõi thấp hơn—địa ngục, ngạ quỷ và cõi súc sinh. Sau đó, khi đã tin chắc rằng những kiếp tương lai quan trọng hơn kiếp này, chúng ta cần thực hành những phương pháp để làm lợi lạc cho những kiếp tương lai của chúng ta—chúng ta quy y Tam Bảo và cống hiến bản thân để theo nghiệp bằng cách tránh những hành động dẫn đến đau khổ và dấn thân. trong những người mang lại hạnh phúc.
Con đường phạm vi trung ấm đưa đến giải thoát hoàn toàn khỏi luân hồi. Trên đó, chúng ta thiền định về những khổ đau của luân hồi nói chung và của từng cõi nói riêng và thực hành ba vô lậu học là Giới, Định và Tuệ.
Con đường phạm vi cao nhất giải thích những lợi ích của tâm bồ đề, cách phát khởi nó và cách dấn thân vào những hành động của một vị bồ tát. Đây là con đường Đại thừa, dẫn đến giác ngộ, nhưng thành công trong việc đạt được mục tiêu này hoàn toàn phụ thuộc vào hai cấp độ thấp hơn.
Bồ đề tâm, nguyên nhân chính của giác ngộ, có thể được phát triển thông qua kỹ thuật nhân quả bảy điểm, kỹ thuật hoán đổi bản thân cho người khác hoặc kết hợp cả hai, được phát triển bởi Lama Tsongkhapa. Cho dù chúng ta sử dụng kỹ thuật nào, thì nền tảng của nó là thiền, trong đó chúng ta bình đẳng hóa quan điểm của mình về tất cả chúng sinh bằng cách từ bỏ sự phân biệt bạn bè, kẻ thù và người lạ.
Sáu nhân là xem tất cả chúng sinh như mẹ, tưởng nhớ công ơn mẹ, tâm báo đáp ân đức, lòng từ bi và hạnh nguyện đặc biệt, nơi chúng ta chịu trách nhiệm cá nhân cho sự giác ngộ của tất cả chúng sinh. Kết quả mà những nguyên nhân này đưa đến là sự phát triển của Bồ đề tâm. Thiền định về trao đổi bản thân cho người khác có bốn phần: quán chiếu về những bất lợi của việc yêu thương bản thân và những lợi ích của việc yêu thương người khác, sự trao đổi bản thân thực sự cho người khác và kỹ thuật cho và nhận (tonglen).
Trong khi bồ đề tâm là nguyên nhân chính của giác ngộ, nó phải được phát triển cùng với hai khía cạnh chính khác của con đường dẫn đến giác ngộ, sự xả ly và chánh kiến về tính không. Những người tìm kiếm có học thức ngày nay đánh giá cao cách tiếp cận khoa học, rõ ràng mà con đường lamrim mang lại. Họ không bị yêu cầu phải chấp nhận bất cứ điều gì họ không hiểu và khi đã đạt được sự hiểu biết trí tuệ rõ ràng về con đường, họ rất vui khi đưa nó vào thực hành. Một khi họ làm như vậy, họ sẽ đạt được kết quả như dự đoán, điều này mang lại cho họ sự tự tin cần thiết để tiến xa hơn và thực hiện các thực hành nâng cao hơn. Tôi nghĩ rằng đây là một lý do tại sao Phật giáo đã trở nên rất phổ biến ngày nay.
Lama Zopa Rinpoche
Việt dịch: Tâm Thường Định