Cá chơi đùa trong nước,

Chim chơi đùa trong bầu trời.

Người bình thường chơi đùa trên mặt đất,

Người cao cả chơi đùa trong sự phô diễn của Pháp tánh.

Sự chơi đùa của một người lại là sự nghiêm trọng của người khác. Sự nghiêm trọng của người này là sự chơi đùa của người khác. Với người lớn, những thanh niên có vẻ như chơi đùa. Nhưng với thanh niên, những hiện tượng của họ là nghiêm trọng. Với thanh niên, trẻ em có vẻ chơi đùa. Nhưng với trẻ em, những hiện tượng của chúng là nghiêm trọng. Sở dĩ như vậy vì trong vô số đời trước, mọi chúng sinh đều mê lầm với tâm phân chia tách lìa những hiện tượng thành những nguyên tố thô và tế. Vì thế họ nghĩ rằng trò chơi của riêng họ là nghiêm trọng và tin nó là thật.

Khi trẻ em chưa lớn và không thể nối kết tâm thức nguyên tố vi tế với những đồ chơi nguyên tố thô. Những món đồ chơi đó trở thành nghiêm trọng. Nếu chúng không thể hiểu sự việc vận hành như thế nào. Tất nhiên chúng sẽ phát triển thói quen tức giận và thất vọng đi vào tuổi trưởng thành và thay đổi sự thất vọng từ món đồ chơi sang người khác. Nếu từ khi sinh ra, chúng đã nhận biết trò chơi là chơi đùa chứ không phải là cái gì đó nghiêm trọng. Nhận biết rằng thô và tế là không thể tách lìa. Như thế cho dù trẻ em hay người lớn sẽ không bao giờ có thất vọng hay tức giận.

Tách lìa luôn là nguyên nhân của thất vọng. Giữa cha mẹ, con cái, bạn bè, chồng vợ hay thầy trò. Khi không thể nối kết với nhau vì thói quen trước kia. Nên cứ mãi phân chia chủ thể khỏi đối tượng, thô khỏi tế nên thất vọng và tức giận. Khi cảm thấy sự thất vọng và tức giận. Chúng ta phải xua tan. Nhưng không phải bằng phân chia đối tượng tức giận hay thất vọng của mình thêm nữa. Có nghĩa bằng cách thực hành Pháp và thiền định.

Dù không thiền định hay dùng bất kỳ quan kiến nào về Pháp. Những phẩm tính tâm linh vẫn hiện hữu từ nguyên thủy. Năng lượng tâm linh giống như một khu rừng tự nhiên non trẻ có thể bị cháy tiêu bởi tức giận thất vọng.

Như lửa, khi tức giận hay thất vọng lớn dần. Năng lượng tâm linh thanh nhẹ giảm đi như khói. Lửa cháy xong, cả hai năng lượng nguyên tố thô và năng lượng nguyên tố vi tế đều cạn kiệt chỉ còn lại tro xám của sự buồn rầu trống rỗng.  Bấy giờ, thiếu sự nâng đỡ từ những nguyên tố thô của thế giới bên ngoài và sự nâng đỡ từ những nguyên tố tế bên trong. Tâm thức chúng ta trở nên yếu ớt và buồn rầu.

Nhưng qua trò chơi, năng lượng tâm linh vẫn có thể được duy trì. Thế nên, chúng ta chớ nghĩ rằng trò chơi lúc nào cũng xấu. Dù tâm thức trưởng thành cứng cỏi có từ chối trò chơi hay không. Mọi sự vẫn là sự phô diễn chơi đùa của tinh túy bí mật tự nhiên của những nguyên tố. Nếu chúng ta nghiêm trọng và cứng cỏi. Những nguyên tố vi tế trở nên tắc nghẽn không thể phản chiếu sự phô diễn trí huệ này. Nếu tâm thức an bình, bao la và chơi đùa. Không bao giờ nhiễu loạn những nguyên tố thô và tế.

Khi nghiên cứu. Nếu có tâm chơi đùa rộng mở. Chúng ta có thể hấp thụ điều đang nghiên cứu về tính mềm dẻo đến từ tâm chơi đùa. Thế nên, khi tâm rỗng rang. Chúng ta có thể chấp nhận điều được dạy. Với tâm nghiêm trọng cứng cỏi, chúng ta không thể học. Vì tâm ta bị siết chặt và mất quân bình. Tâm nghiêm trọng của thì luôn luôn mệt mỏi và tâm chơi đùa luôn được nghỉ ngơi. Khi không có không gian nghỉ ngơi. Bất cứ cái gì chúng ta học đều bị giới hạn.

Khi làm việc. Nếu tâm vui đùa rộng mở. Chúng ta không sợ hãi vì bị mất mát bất cứ thứ gì. Thế nên, chúng ta có thể làm việc liên tục cho đến khi đạt được mục đích.  Với sự tự tin từ tâm chơi đùa.

Chúng ta không bao giờ ngần ngại và rơi vào lầm lỗi.  Nghi ngờ và do dự đến từ tâm quá nghiêm trọng cứng cỏi. Khi sợ hãi hay ngần ngại. Sự thích thú trong công việc của chúng ta sẽ bị giảm sút. Chúng ta trở nên lười biếng, yếu ớt, mất tự tin. Nếu không có tự tin. Bất cứ thứ gì chúng ta làm. Bất cứ điều gì chúng ta nói đều chẳng nhằm. Vì tâm thức bị phân tán do sợ hãi và ngần ngại nên sự tập trung biến mất.

Nếu không thể tập trung. Chúng ta không thể thâm nhập mục tiêu. Vì tâm thức luôn kẹt cứng trước khi đến đích. Khi biết rằng đã trật mục tiêu. Chúng ta chán nản và thất vọng. Tâm thức hẹp hòi, bất ổn và dễ vỡ hơn do sự thất vọng này. Tất cả đều lạc mất trong hoàn cảnh sống.

Không có tâm chơi đùa. Cho dù nhận thấy những vật đẹp đẽ. Chúng ta vẫn không thể tiếp xúc hay cảm nhận. Vì những sự sợ hãi và trật mục tiêu do thiếu tự tin. Cho dù được bạn bè chiêu đãi, dư vị vẫn không có. Bởi vì sợ hãi và trật mục tiêu do thiếu tự tin. Cho dù tìm kiếm sự đồng thuận từ những người tâm hồn khoáng đạt. Họ không thể nào tin hay tán đồng. Vì tâm thức chúng ta quá nhỏ hẹp. Bởi sợ hãi và trật mục tiêu do thiếu tự tin.

Nếu muốn tranh đấu với ai đó cũng không thể chiến thắng khi tâm thức chúng ta quá nghiêm trọng và hạn hẹp. Thậm chí khi chúng ta gào thét và đấm đá. Nếu tâm thức cứng nhắc chúng ta cũng không có năng lực.

Vì tâm thức bị phân tán và kích thích bởi căng thẳng. Chúng ta không thể đạt đến mục tiêu. Trong cuộc tranh luận. Lý luận trở nên hỗn loạn với tâm thức cứng nhắc, đặc nghẹt. Bởi những tư tưởng bị phân tán và không có không gian rỗng rang cho tâm thức chuyển động.

Thế nên, nếu quá nghiêm trọng và căng thẳng. Chúng ta luôn bị đối thủ đánh bại. Nếu người ấy có tâm thức thư giãn và hiểu trong tự tin thần kinh không thể bị kích động.

Nếu có được tâm thức chơi đùa. Chúng ta có thể thấy trong thiền định mọi hiện tượng đều như huyễn thuật. Bất cứ chỗ nào đi đến. Chúng ta đều thấy dễ chịu, thích hợp. Nếu từ giai cấp cao. Chúng ta có thể làm chỗ tiêu chuẩn thấp rất dễ dàng không hề tự cao tự đại hay khó chịu.

Nếu xuất thân từ một giai cấp thấp. Chúng ta có thể liên lạc dễ dàng với những người đẳng cấp cao. Vì tâm thức chúng ta bao la và chơi đùa. Cho dù bất cứ giai cấp nào cũng không hề mâu thuẫn giữa đẳng cấp cao và thấp. Vì tâm thức chúng ta rộng mở và thư giãn. Cho nên cchúng ta nhận thấy mọi hiện tượng đều là sự phô diễn chơi đùa của Tâm Trí Huệ vô ngại.

Nếu có tâm chơi đùa sẽ không có mâu thuẫn giữa thanh tịnh và bất tịnh. Thế nên, cho dù có nhận những thệ nguyện tôn giáo hay không. Giới luật tự động thanh tịnh. Vì dựa vào tâm thanh tịnh thoát khỏi những quan niệm xấu. Mục tiêu những thệ nguyện là chuyển đổi bất tịnh thành thanh tịnh. Với tâm chơi đùa thì hoàn toàn thanh tịnh. Không hề có tư tưởng nghiêm trọng về phá hay giữ những lời nguyện. Vì chúng ta mọi hiện tượng đều là sự phô diễn chơi đùa của Tâm Trí Huệ vô ngại.

Nếu có tâm chơi đùa. Cho dù nếu lìa bỏ quê hương. Chúng ta vẫn có thể dễ dàng thích ứng với bất kỳ phong tục nào. Vì không nghiêm trọng về phong tục của xứ sở riêng của mình. Với tâm thức chơi đùa. Chúng ta có thể thích nghi với mọi chỗ ở. Vì nhận thấy mọi hiện tượng đều là sự phô diễn chơi đùa của Tâm Trí Huệ vô ngại.

Khi thực hành. Chúng ta cần tâm chơi đùa nghỉ ngơi. Mọi phẩm tính tâm linh đều không thể thấy và không có chất thể vốn sẵn ở trong mọi chất thể. Nếu quá nghiêm trọng. Đối tượng thiền định sẽ trở nên xa lạ, phân chia và che ám. Nhưng nếu có tâm chơi đùa chúng ta có thể luôn thấy rõ ràng. Như ao nước trở nên trong sáng khi được lìa khỏi những quấy nhiễu. 

Nhiều vị thầy và các bản văn nói rằng:” Cần phải nghiêm trọng và cần cù trong thực hành”.  Nhưng cần cù nghiêm trọng không có nghĩa chỉ là kỷ luật khắt khe và hạn hẹp. Nếu tách lìa cần cù khỏi không gian rỗng rang lại là nguyên nhân của vô minh.  Cần cù đích thực luôn luôn là năng lượng liên tục của tâm chơi đùa rỗng rang. 

Bất cứ khi nào thiền định. Nếu có thể để cho tâm tự nhiên trong tâm chơi đùa. Tức thì tâm nghiêm trọng bám nắm không thể quấy nhiễu. Chúng ta cần  tâm quân bình giữa bám giữ quá chặt và thật thư giãn. Khi tâm nghiêm trọng bám giữ không còn. Tỉnh thức đã gần kề không cần cố gắng.

Lần nọ một đệ tử đức Phật không thể làm tâm yên nghỉ dù chỉ trong chốc lát. Phật hỏi: ” Trước khi thành đệ tử của ta, con có bao giờ chơi nhạc ?” . Người đệ tử trả lời:” Con là người chơi đàn sitar lão luyện”.Phật hỏi:”Âm thanh êm dịu có đến từ những dây đàn lên quá căng hay không ?”. Ông nói:” Không thể thưa thầy”.  Phật lại hỏi:” Âm thanh êm dịu có đến từ những dây đàn quá lỏng hay không ?” .  Ông trả lời:” Thưa không”.

Bấy giờ Phật nói:” Làm thế nào con có được âm thanh êm dịu ?”. Ông trả lời:”Âm thanh êm dịu chỉ có khi đàn được lên dây không quá căng không quá lỏng”. Phật nói tiếp:” Con có thể thiền định theo cách ấy chăng ?. Với sự tập trung không quá căng thẳng cũng không quá lỏng ?”. Người đệ tử thiền định với tâm quân bình như vậy, ông nhận được bản tánh của Tâm Trí Huệ.

Nếu thực hành quán tưởng không mong cầu. Bấy giờ với bất cứ bổn tôn nào được quán tưởng. Chúng ta sẽ tự nhiên nhận thấy Bổn Tôn Trí Huệ. Tập trung quá nghiêm trọng chính là nguyên nhân của tâm bám nắm loạn thần. Nếu nỗ lực quán tưởng Bổn Tôn Trí Huệ với đôi mắt nghiêm trọng, nghiêng lệch và với tâm thức nắm bắt loạn thần. Ngài sẽ trở thành ma quỷ. Vì nguồn gốc của ngài là nhị nguyên.

Nơi nào có nhị nguyên. Nơi ấy có sự từ chối và chấp nhận. Nơi nào có từ chối và chấp nhận. Nơi ấy có nguyên nhân của ghét bỏ và bám luyến. Nơi nào có ghét bỏ và bám luyến. Nới ấy có nguyên nhân của sinh tử.

Thế nên, dù bất cứ sự thực hành là gì. Chúng ta cần ở trong tâm chơi đùa. Vì nó luôn không mong cầu và rất bao la. Tâm chơi đùa không hề sợ hãi. Vì nó không có đối tượng. Vì nó trọn vẹn, tự nhiên và rỗng rang. Nó luôn ban cho phúc lạc và ân sủng. Nếu có tâm chơi đùa. Chúng ta có thể tăng cường năng lượng trí huệ tự nhiên.

Năng lượng thanh nhẹ không thể hủy hoại này rất vi tế và uy lực. Lúc nào cũng là sự ban phước cho những người khác. Vì nó không làm hại và không bị chất thể nguyên tố thô của năng lượng những ngưòi khác thâm nhập. Vì tính nghiêm trọng biểu hiện cho những nguyên tố thô. Cái gì càng nghiêm trọng nặng nề, càng bị kẹt nghẽn trong sự nặng nề và bị chia tách khỏi tính thanh nhẹ. Phật hoàn toàn thanh nhẹ và chúng ta không thể nói ngài nghiêm trọng. Phật thì bao la tỏa thấm khắp mọi nơi không bao giờ phân chia.

Nói chung, hệ thống Tiểu thừa dạy cố gắng hàng phục tâm thức và từ bỏ những phẩm chất ham muốn nhờ giới luật. Nhưng là những hành giả của Pháp. Chúng ta thường chộp lấy một từ của giáo lý Phật qua kỷ luật này. Thực ra, Phật pháp là làm lợi lạc cho tất cả chúng sinh. Và chúng sinh luôn dựa vào những tính chất ham muốn. Do đó Phật nói các bạn phải dâng cúng mọi tính chất ham muốn cho Tam Bảo. Điều này không có nghĩa Phật có năm giác quan như chúng ta để nhận những tính chất ham muốn. Phật chỉ đáp ứng để cho chúng ta có thể chơi đùa với những tính chất ham muốn và qua tính chất chơi đùa. Tâm có thể được giải phóng vào năng lượng thanh tịnh và trong nhẹ của chính nó.

Phật nói rằng:” Bất cứ ai hiểu lòng bi như huyễn thuật và bất cứ ai thực hành giác ngộ như huyễn thuật là hành giả tốt nhất”.  Qua huyễn thuật, chúng ta có thể chơi đùa khi sử dụng tiềm năng bí mật của những nguyên tố.  Khi tập trung quá nghiêm trọng. Bấy giờ mọi nguyên tố tập hợp trong quan niệm nghiêm trọng. Không gian bên trong trở thành rất đông nghẹt và chật chội.

Nơi nào không có không gian sẽ có bóng tối. Trong không gian đông nghẹt tối tăm không có chỗ cho tâm vô ngại và quang minh tự nhiên sẽ bị đè nén bởi tâm nghiêm túc. Nếu không có quang minh của tâm chơi đùa. Không thể có Tâm Trí Huệ trong sáng, biện biệt. Đó là sự nương dựa và cội nguồn mọi phẩm tính và mọi hiện tượng.

Đức Thinley Norbu Rinpoche

Trích: Trò phô diễn của tự tánh năm Dakini Trí Huệ