Trong chương ba, đề cập đến sự phát triển Bồ đề tâm, Shantideva bắt đầu bằng sự tùy hỷ.
1. Tôi hạnh phúc và hoan hỷ trong đức hạnh
Nó giải thoát cho tất cả chúng sanh
Khỏi những lo buồn, sầu khổ
Và đặt những người tiều tụy này trong những cõi giới của phúc lạc.
2. Và tôi tùy hỷ trong kho tàng đức hạnh ấy,
Nó là nguyên nhân của trạng thái giác ngộ ;
Vui mừng tán thán sự tự do, không bao giờ mất,
Của chúng sanh đã thoát vòng khổ não.
3. Trong Phật tánh của các bậc Bảo Vệ, tôi hân hoan
Và trong những cấp độ của con cháu dòng dõi chư Phật.
4. Tâm thái này, đại dương bao la của công đức này,
Nó đem lại hạnh phúc và lợi lạc
Cho tất cả những gì đang sống :
Đó là niềm hân hoan và tất cả niềm vui của tôi.
Khi chúng ta tùy hỷ những phẩm tính tốt đẹp và những hành động tích cực của những người khác, chúng ta tích tập công đức cho chính chúng ta. Bằng cách tùy hỷ những hành động tích cực của chính chúng ta, chúng ta gia tăng và làm mạnh thêm hậu quả của chúng. Trái lại, nếu chúng ta khoe khoang vài phẩm tính tốt mà chúng ta có và ghen tuông với những phẩm tính của những người khác, chúng ta không xứng đáng ngay cả được gọi là những hành giả Phật giáo. Thế nên chúng ta phải tùy hỷ, hoan hỷ trong tất cả hành động tích cực, dù của chư Phật, Bồ tát hay của chúng sanh bình thường.
Tiếp theo đến sự thỉnh cầu chư Phật chuyển Bánh Xe Pháp và không vào niết bàn. Điều này được tiếp theo bởi hồi hướng công đức.
5. Bởi thế, con chắp hai tay, và cầu nguyện
Chư Phật ở khắp cả mười phương
Xin thắp lên ánh sáng Chánh Pháp
Cho những người mò mẫm lạc lõng trong cảnh giới tối tăm của muộn phiền.
6. Con chắp hai tay thành kính và thỉnh cầu
Chư Phật đã chiến thắng và vượt qua từ lâu
Khỏi sự chạm đến của phiền não : Xin chớ bỏ chúng con trong vô minh
Xin ở lại với chúng con trong vô số đời kiếp.
7. Tất cả những hành động này con đã thực hiện cho đến
bây giờ,
Và đức hạnh con đã tích tập như thế –
Nguyện cho tất cả khổ đau của mỗi một chúng sanh
Nhờ đó được xua đi và tiêu diệt.
Bây giờ bắt đầu sự phát sinh thực sự của Bồ đề tâm, vừa cả nguyện vọng và cả áp dụng :
23. Như những bậc, trong quá khứ đã đi đến an lạc,
Đã từng hình thành thái độ tỉnh giác của tâm
Và trong những giới hạnh của Bồ tát
Từng bước an trụ và tu hành,
24. Cũng thế, vì lợi lạc của tất cả chúng sanh
Tôi phát sinh thái độ này của tâm,
Và trong cùng những giới hạnh đó
Từng bước tôi sẽ an trụ và tu hành.
Bồ đề tâm nguyện vọng là lời thệ nguyện phát sinh cùng một ý định như chư Phật và chư Bồ tát trong quá khứ. Áp dụng là lời thệ nguyện để hoàn thành, như chư vị đã làm, tất cả những hoạt động của con đường đưa đến giác ngộ, vì sự lợi lạc của tất cả chúng sanh.
Hôm nay chúng ta sẽ chỉ phát lời thệ nguyện về nguyện vọng. Để làm điều này, chúng ta sẽ đọc chương thứ hai và thứ ba của Bồ Tát Hạnh cho tới dòng hai của bài kệ 23. Hãy cố gắng tập trung vào ý nghĩa và sau đó tùy hỷ với điều mà chúng ta đã làm.
Để nhận lấy lời thệ nguyện này, chúng ta nên quán tưởng rằng trước mặt chúng ta là đức Phật và tám đệ tử thân cận của ngài,(23) sáu món trang sức(24) và hai bậc thầy tối thượng,(25) trong đó có Shantideva ; và tất cả những bậc thầy đã thành tựu của truyền thống Phật giáo, đặc biệt là các vị nắm giữ dòng truyền thừa của các phái Sakya, Gelug, Kagyu và Nyingma của Tây Tạng – thực sự là chư Phật và chư Bồ tát. Cũng quán tưởng chúng ta được bao quanh bởi tất cả chúng sanh trong vũ trụ. Với sự quán tưởng này, bây giờ chúng ta sẽ đọc Cầu Nguyện Bảy Ngành.
18. Nguyện tôi là người bảo vệ cho những người không có người bảo hộ.
Người hướng dẫn cho những người đang đi trên đường ;
Với những người muốn băng qua dòng sông,
Nguyện tôi là một con thuyền, một chiếc bè, một cây cầu.
19. Nguyện tôi là một hòn đảo cho những người mong mỏi cập bến,
Một ngọn đèn cho những ai mong ngóng ánh sáng ;
Là một cái giường cho những ai cần chỗ ngơi nghỉ
Nguyện tôi là một nô lệ cho tất cả những ai cần tôi tớ.
20. Nguyện tôi là viên ngọc như ý, một cái bình sung túc,
Một lời thần chú, và món thuốc tối cao.
Nguyện tôi là những cây đầy phép lạ,
Và với tất cả chúng sanh, là con bò không cạn nguồn sung mãn.
21. Cũng như đất đai và những nguyên tố khác,
Tồn tại như bản thân hư không tồn tại,
Cho vô số vô biên chúng sanh đang sống,
Nguyện tôi là nền đất và phương tiện cho đời sống của họ.
22. Như thế, đối với mỗi chỉ một vật gì đang sống,
Trong con số như vô biên cây số của bầu trời
Nguyện tôi là sự nuôi sống và chất bổ dưỡng của họ,
Cho đến khi tất cả họ vượt qua khỏi những biên giới của
khổ đau.
Hai dòng cuối này rất mãnh liệt, phải thế không ? Đời sống của rất nhiều chúng sanh dựa và sự có mặt của năm nguyên tố (năm đại), nên chúng ta hãy nghĩ : Như trái đất, nguyện tôi nâng đỡ chúng sanh nhiều như không gian bao la. Và bao lâu họ chưa đạt đến giác ngộ, nguyện tôi hiến mình hoàn toàn cho hạnh phúc của họ. Chúng ta hãy lập một mong muốn chân thành đạt đến Phật tánh vì họ và thệ nguyện không bao giờ bỏ mất ý tưởng này. Nếu một số trong các bạn không phải là người Phật giáo hay cảm thấy không thể giữ một lời nguyện như vậy, bấy giờ các bạn chỉ cần nghĩ, Nguyện cho tất cả chúng sanh hoan hỷ. Những người trong các bạn muốn nhận lời thệ nguyện về nguyện vọng này, xin đứng thẳng lên, hay quỳ trên đầu gối phải, và chấp hai tay. Lập lại theo tôi, ba lần, những dòng tôi vừa đọc bằng tiếng Tây Tạng. Đây là hai dòng đầu của câu 23 và 24, bắt đầu bằng “Những bậc Thầy, chư Phật, chư Bồ tát, xin hãy nghe !”
Tôi đã quán tưởng đức Phật trước mặt tôi, và các bạn nên xem tôi là một loại sứ giả hay trung gian. Hãy nhìn thấy chúng ta đang được bao quanh bởi tất cả chúng sanh trong vũ trụ và phát sinh tâm bi đối với họ. Hãy nghĩ đến đức Phật và hãy cảm thấy sùng mộ lớn lao với ngài. Bây giờ, với tâm bi và sùng mộ, cầu nguyện, “Nguyện tôi đạt đến Phật tánh !” và tụng đọc :
Những bậc Thầy, chư Phật, chư Bồ tát, xin hãy nghe !
Như các ngài, trong quá khứ đã đi đến phúc lạc,
Đã từng phát Bồ đề tâm
Cũng thế vì lợi lạc của chúng sanh
Tôi sẽ phát tâm giác ngộ đúng y như vậy.
Khi đọc tụng những dòng này ba lần, đến câu, “Tôi sẽ phát tâm giác ngộ đúng y như vậy,” hãy nghĩ rằng các bạn đã phát Bồ đề tâm này trong chiều sâu thẳm của lòng bạn, trong tận tủy của xương cốt các bạn, và rằng các bạn sẽ không bao giờ từ bỏ lời hứa này.
Theo truyền thống, bây giờ chúng ta đọc tụng chín bài kệ chót của chương như một kết luận cho sự mang nhận lời nguyện.
Bây giờ chúng ta đã mang lời nguyện này, chúng ta nên cố gắng là những con người tốt trong đời sống hàng ngày của chúng ta. Chẳng hạn, chúng ta không nên làm ra vẻ rất dễ thương khi chúng ta đang ở trong rạp này và lại bắt đầu chiến đấu chống lẫn nhau ngay khi ra khỏi ! Từ bây giờ trở đi chúng ta nên cố gắng có một tâm tính tích cực và tốt lành : chúng ta sắp sửa được hạnh phúc trong đời sống. Tôi thực sự nghĩ rằng tương lai tùy thuộc vào phẩm chất của tâm thức mình, vào một tâm tốt. Bởi thế chúng ta phải cố gắng là người tốt và là những kiểu mẫu tốt cho những người chung quanh. Sự chủ động để làm giống như vậy phải đến từ mỗi người trong chúng ta một cách cá nhân.
Cám ơn tất cả các bạn đã lắng nghe rất cẩn thận. Bản thân tôi cố gắng thực hành Bồ đề tâm trong mọi hoàn cảnh, và tôi cố gắng càng nhiều càng tốt khuyến khích những người khác cũng làm như thế. Tôi thấy đây là một thực hành nó hoàn toàn không có nguy hiểm và đem lại lợi lạc khổng lồ.
Bồ Tát Shantideva
Trích: Bồ Tát Hạnh của Shantideva