Điều gì làm nên hạnh phúc? Điều gì gây ra khổ đau? Đây là những câu hỏi quan trọng trong đạo Phật. Đức Phật chỉ ra rằng nguồn gốc cơ bản của tất cả những vấn đề của chúng ta là nhận thức sai lầm về bản ngã. Chúng ta luôn nắm lấy một kiểu “Tôi” nào đó, một kiểu suy nghĩ hay còn gọi là thái độ lấy mình làm trung tâm và mọi thứ chúng ta làm là dựa trên nhận thức sai lầm này của bản ngã. Việc nắm giữ này làm tăng thêm bám luyến vào cái tôi và tôi là trung tâm, cho rằng mình vượt trội hơn tất thảy, và hơn cả sinh tử luân hồi.
Việc tự nắm giữ này tạo ra tất cả bám chấp của chúng ta gắn với từ “Tôi”. Từ tôi đến của tôi, tài sản của tôi, thân thể tôi, suy nghĩ của tôi, gia đình của tôi, bạn bè tôi, đất nước của tôi, công việc của tôi và những thứ tương tự như vậy.
Từ bám chấp sẽ đi đến ác cảm, giận dữ, ghét bỏ những thứ đe dọa đến đối tượng của bám luyến. Đạo Phật gọi ba thứ này – tham, sân, si – là tam độc. Những ảo tưởng này là nguyên nhân của các vấn đềcủa chúng ta. Chúng mới chính là những kẻ thù thật sự.
Chúng ta thường tìm kiếm kẻ thù từ bên ngoài nhưng những hành giả Phật giáo nhận ra rằng không có kẻ thù bên ngoài; kẻ thù thật sự đến từ bên trong. Một khi rũ bỏ được tham, sân, si tức là ta đã chinh phục được kẻ thù bên trong của mình. Tư duy đúng đắn (Chánh tư duy) thay thế cho vô minh, chỉ còn lại trí tuệ sáng tỏ, và ta sẽ nhìn thấu bản tánh chân thật của bản ngã và tất cả hiện tượng. Những tạo tác của thế giới ảo huyễn sẽ không còn xảy ra nữa.
Khi không còn vô minh, chúng ta sẽ không hành động sai lầm. Khi không hành động sai lầm, chúng tasẽ không còn khổ đau – nhân quả nghiệp báo sẽ không còn tham đối tiếp. Nghiệp – những hành động của thân, khẩu, ý của chúng sinh hữu tình, cùng với những hạt giống đã gieo vào trong tâm – sẽ được kiểm soát. Vì nguyên nhân của những hành động này – tham, sân, si – đã bị phá hủy, những nghiệp trên đường tăng trưởng, trổ quả sẽ dừng dứt.
Tham, sân, si cùng với các cành nhánh của chúng như tự cao, ghen tuông và tị nạnh là những nghiệp lực rất mạnh. Một khi đã khởi lên, chúng sẽ lập tức chiếm lấy tâm thức ta; chúng ta sẽ nhanh chóng bị đè bẹp bởi sức mạnh của những kẻ thù bên trong này và không còn tự do hay tự kiểm soát được tình hình nữa. Những kẻ thù bên trong thậm chí còn khiến chúng ta gây hại đến những người mà chúng tayêu quý; chúng khiến cho ta thậm chí giết cả cha mẹ, con cái mình. Tất cả những xung đột này, từ giữa những thành viên trong gia đình cho đến những cuộc chiến tranh trên thế giới, đều sinh ra từ những suy nghĩ tiêu cực này.
Ngài Tịch Thiên đã nói: “Chỉ có một nguyên nhân cho tất cả mọi vấn đề”. Chính vô minh đã gây nhầm lẫn về bản tánh thực sự của bản ngã. Tất cả chúng sinh hữu tình đều giống nhau ở chỗ đều bị áp chếbởi vô minh chấp ngã; tuy nhiên, mỗi chúng ta cũng có khả năng thực hành du già để thanh lọc tâm ý đến điểm mà ở đó chúng ta thấy mọi sự vật, hiện tượng như nó vốn là.
Geshe Lhundub Sopa
Việt dịch: Thanh Danh
Nguồn: Kẻ thù thực sự ở bên trong chúng ta